در حالی که برخی امیدوارند این فناوری راهی برای دسترسی به اینترنت آزاد باشد، عده‌ای نگران تسریع جرم‌انگاری و تشدید سیاست‌های محدودکننده هستند.

ورود اینترنت ماهواره‌ای استارلینک به کشور، با توجه به محدودیت‌های گسترده اینترنت در داخل، امیدهای تازه‌ای را در میان کاربران ایرانی برای دسترسی به اینترنت آزاد برافروخته است. با این حال، هم‌زمان با این امیدها، نگرانی‌های زیادی نیز در میان مسئولان و نهادهای مربوطه به وجود آمده است. این گزارش به بررسی دو جنبه متفاوت از ورود استارلینک می‌پردازد: از یک سو، نشان دادن امید به استفاده از این فناوری برای فشار بر مسئولان به‌منظور کاهش محدودیت‌های اینترنتی؛ و از سوی دیگر، احتمال تشدید سیاست‌های محدودکننده و تسریع جرم‌انگاری استفاده از استارلینک از طرف موافقان فیلترینگ و مخالفان ایران برای گسترش اعتراضات.

استارلینک: راهی به سوی دسترسی آزاد به اینترنت؟

در حال حاضر، بسیاری از کاربران اینترنت در کشور به دلیل محدودیت‌های شدید و فیلترینگ گسترده، به ابزارهایی همچون فیلترشکن‌ها و پروکسی‌ها روی آورده‌اند. اما این روش‌ها همواره با خطرات و مشکلات فنی همراه بوده‌اند. ورود استارلینک به‌عنوان یک راه‌حل جایگزین در بین کاربران شبکه‌های اجتماعی این امید را ایجاد کرده که کاربران ایرانی دیگر نیازی به فیلترشکن نداشته باشند و بتوانند به اینترنت آزاد دسترسی پیدا کنند.

استارلینک که توسط شرکت اسپیس‌اکس راه‌اندازی شده است، خدمات اینترنت ماهواره‌ای را با استفاده از ماهواره در مدار زمین ارائه می‌دهد. از مزایای اصلی این فناوری، عدم وابستگی آن به زیرساخت‌های زمینی است. این خدمات به‌طور ویژه برای مناطق دورافتاده و کاهش هزینه‌های انتقال زمینی اینترنت طراحی شده است. همچنین، استارلینک در هنگام اتفاقات سال ۱۴۰۱ با دستور وزارت خارجه آمریکا از لیست تحریم‌های تکنولوژی خارج شد.

 واکنش نهادهای مسئول و احتمال تشدید فیلترینگ؟

ورود احتمالی استارلینک به کشور نگرانی‌های جدی را در میان مسئولان و نهادهای ناظر بر اینترنت ایجاد کرده است. اینترنت ماهواره‌ای استارلینک به دلیل مستقل بودن از زیرساخت‌های زمینی و عدم امکان نظارت دقیق بر ترافیک داده‌ها، می‌تواند سیاست‌های کنترلی در کشور را به چالش بکشد. این امر به‌عنوان تهدیدی برای حاکمیت بر داده‌های داخلی تلقی شده و احتمالاً منجر به تلاش‌هایی از سوی نهادهای ذی‌ربط برای محدود یا مسدود کردن این فناوری خواهد شد. در غیاب ارتباط و مذاکره با شرکت سازنده اسپیس اکس و نبود قوانین و سیاست‌های کنترلی، این مسئله پیچیده‌تر خواهد شد.

در حال حاضر، بسیاری از تحلیل کارشناسان حاکی از آن است که اخبار غیرمنتظره ورود استارلینک در فضای دولت جدید ممکن است به تسریع تصویب قوانین جدیدی برای مقابله با استارلینک منجر شود. این قوانین می‌توانند شامل ممنوعیت واردات تجهیزات استارلینک و اعمال مجازات‌های سنگین برای افرادی که از این تجهیزات استفاده می‌کنند، باشد. اما آیا همان‌طور که در مورد استفاده از وی‌پی‌ان و دیش‌های ماهواره‌ای تلویزیونی در گذشته جرم‌انگاری اتفاق افتاده است، جرم‌انگاری استارلینک نیز نتیجه خواهد داد؟

 فشار اجتماعی برای کاهش محدودیت‌ها

احتمال دیگر از اخبار پی‌درپی ورود استارلینک به کشور، افزایش فشار اجتماعی بر مسئولان برای کاهش فیلترینگ است. با توجه به تجربه‌های گذشته، دسترسی به اینترنت آزاد همواره یکی از مطالبات اصلی کاربران در شبکه‌های اجتماعی و کسب‌وکارها بوده است. اعتراضات و نارضایتی‌های گسترده نسبت به محدودیت‌های اینترنتی در سال‌های اخیر نشان‌دهنده نیاز جدی مردم به دسترسی آزادتر است.

ظهور فناوری‌هایی مانند استارلینک می‌تواند به این فشارها شدت بخشد. اگر کاربران ایرانی بتوانند تجربه‌ای از اینترنت بدون فیلتر و محدودیت از طریق استارلینک داشته باشند، احتمالاً درخواست‌ها برای کاهش محدودیت‌ها و دسترسی آزادتر به اینترنت در کشور افزایش خواهد یافت. در این صورت، نهادهای مرتبط و دولت با یک تصمیم‌گیری دشوار مواجه خواهند شد: آیا باید به این فشارها پاسخ دهد و محدودیت‌ها را کاهش دهد، یا اینکه همچنان بر سیاست‌های سخت‌گیرانه اینترنتی خود اصرار ورزد؟

هزینه‌های اقتصادی استفاده از استارلینک

از نظر اقتصادی، استفاده از خدمات استارلینک در کشور با چالش‌های خاصی روبه‌رو است. هزینه اولیه تجهیزات استارلینک به‌ویژه برای خانواده‌های ایرانی که با مشکلات اقتصادی دست‌وپنجه نرم می‌کنند، نسبتاً بالاست. همچنین، اشتراک ماهانه این سرویس در حدود ۵۰ دلار است که برای بسیاری از کاربران، به‌ویژه برای افراد کم‌درآمد، قابل پرداخت نیست.

در حالی که کسب‌وکارهای اینترنتی و برخی کاربران حرفه‌ای ممکن است توانایی پرداخت این هزینه‌ها را داشته باشند، استفاده از استارلینک برای عموم مردم، به‌ویژه در وضعیت اقتصادی کنونی کشور، چالش‌برانگیز خواهد بود. به همین دلیل، اگرچه استارلینک می‌تواند برای گروهی از کاربران جذاب باشد، اما احتمالاً فراگیری این فناوری در میان همه کاربران ایرانی به دلیل هزینه‌های بالا محدود خواهد بود.

حضور دو دانشمند ایرانی در اسپیس‌اکس؛ امیدواری کاربران برای کاهش محدودیت‌های اینترنتی

برخی از کاربران ایرانی که به کاهش محدودیت‌های اینترنتی امیدوارند، با استناد به حضور دو دانشمند ایرانی در تیم اسپیس‌اکس و استارلینک، اسنادی را منتشر کرده‌اند. این کاربران معتقدند که حضور این دانشمندان می‌تواند به نفع کاربران ایرانی باشد و شاید به تسهیل دسترسی به اینترنت آزاد در ایران کمک کند. این موضوع در شبکه‌های اجتماعی بازتاب گسترده‌ای داشته و به عنوان ابزاری برای فشار به مسئولین جهت کاهش محدودیت‌های اینترنتی مطرح شده است.

 جمع‌بندی

اخبار ورود استارلینک به کشور بدون شک تأثیرات قابل‌توجهی بر چشم‌انداز دسترسی به اینترنت در ایران خواهد داشت. این فناوری از یک سو به کاربران ایرانی امکان دسترسی به اینترنت آزاد و بدون فیلتر را می‌دهد و از سوی دیگر، احتمالاً باعث افزایش فشارهای اجتماعی و سیاسی برای کاهش محدودیت‌ها خواهد شد. همچنین، ممکن است نگرانی‌هایی درباره امنیت داده‌ها و انتقال آن‌ها به خارج از کشور ایجاد کرده و مقامات مسئول را به سمت سیاست‌های محدودکننده و تسریع تصویب قوانین جدید سوق دهد. باید منتظر ماند و دید این روند چگونه پیش خواهد رفت. نکته حائز اهمیت این است که خبرگزاری فارس استفاده از استارلینک در کشور را شایعه خوانده و تکذیب کرده است.