برخی اعضای دولت دوازدهم مدعی شده‌اند که در چهار روز پایانی عمر دولت روحانی، امکان امضای توافق وین وجود داشته اما سید ابراهیم رئیسی مانع آن شده است، با این حال بررسی اسناد، اظهارات تیم مذاکره‌کننده و واقعیت‌های حقوقی نشان می‌دهد این روایت پر از تناقض است.

 

اخیراً و همزمان با مطرح شدن بحث فعال‌سازی «مکانیزم ماشه»، برخی اعضای دولت دوازدهم از جمله محمود واعظی و محمدجواد آذری‌جهرمی در مصاحبه‌هایی مدعی شدند که حسن روحانی در روزهای پایانی دولت خود، پیشنهادی به سیدابراهیم رئیسی ــ که هنوز به‌طور رسمی کار خود را آغاز نکرده بود ــ داده است تا با صدور مجوز برای امضای توافق وین، زمینه ورود میلیاردها دلار منابع ارزی به کشور فراهم شود.اما بررسی‌ها و گفت‌وگوهای خبرنگار فارس با برخی از اعضای دولت شهید رئیسی نشان می‌دهد این روایت با تناقض‌ها و ابهام‌های جدی روبه‌روست.مجلس یا دولت رئیسی؟روحانی و نزدیکانش در همان مقطع (بهار و تابستان ۱۴۰۰) بارها تأکید می‌کردند که قانون اقدام راهبردی مجلس مهم‌ترین مانع احیای برجام است. حالا اما در روایت جدید، نه مجلس بلکه شخص رئیسی عامل اصلی ناکامی معرفی می‌شود. این تغییر روایت پرسش‌های مهمی را پیش می‌کشد: اگر قانون مانع اصلی بود، چگونه رئیس‌جمهور منتخب ــ که هنوز هیچ اختیار قانونی نداشت ــ می‌توانست چنین مانعی را رفع کند؟طبق قانون اساسی، رئیس‌جمهور منتخب تا زمان تنفیذ و تحلیف هیچ جایگاه رسمی و اختیار قانونی ندارد. نکته بعد اینکه، رهبر معظم انقلاب اسلامی در آخرین دیدارهای خود به صراحت تأکید کردند که تجربه برجام و عملکرد دولت دوازدهم باید به عنوان «عبرت» در ذهن مسئولان باقی بماند.
ایشان همچنین در همان ایام تصریح کردند: «بی‌اعتمادی مطلق به غرب یک اصل خدشه‌ناپذیر است»؛ گزاره‌ای که خود به روشنی مسیر آینده را مشخص می‌کرد.با این وصف، به نظر می‌رسد دوگانه‌سازی «نخواستن» و «نتوانستن» تلاشی برای انحراف افکار عمومی باشد. واقعیت آن است که دولت وقت تا آخرین لحظه از مجوزهای کامل برخوردار بود اما به دلیل شروط سنگین آمریکا و عدم جمع‌بندی مذاکرات، امکان هیچ توافقی وجود نداشت.بنابراین انتظار روحانی برای دریافت «اذن توافق» از رئیسی نه‌تنها فاقد وجاهت حقوقی بوده، بلکه بیشتر به تلاش سیاسی برای انداختن بار مسئولیت بر دوش دولت آینده شباهت دارد.
یکی دیگر از گزاره‌های پررنگ دولت دوازدهم این بود که بدون FATF و توافق جدید، فروش نفت و واردات واکسن کرونا عملاً غیرممکن است. اما  عملکرد دولت سیزدهم که اسناد و مصاحبه‌های آن نیز بارها منتشر شده خلاف این ادعا را ثابت کرد، در همان سال نخست، فروش نفت رشد قابل‌توجهی داشت، ارزهای بلوکه‌شده بازگشت و واردات واکسن کرونا به شکل گسترده انجام شد. این تجربه نشان داد مشکل اصلی، نه نبود توافق، بلکه شرطی‌سازی اقتصاد به تصمیمات غرب بوده است.روایت غریب‌آبادی از میز مذاکراتکاظم غریب‌آبادی، عضو وقت تیم مذاکره‌کننده، همان روزها توضیح داده بود که آمریکا و اروپا در پی افزودن بندهای جدید درباره موضوعات موشکی و منطقه‌ای به متن توافق بودند. به گفته او، حتی رفع تحریم‌ها و خروج سپاه از فهرست تروریستی به پذیرش این شروط مشروط شده بود. بنابراین توافقی که روحانی از آن به‌عنوان «فرصت ازدست‌رفته در چند روز پایانی» یاد می‌کند، در واقع توافقی پر از ابهام و امتیازدهی یک‌طرفه بوده است.